Een plaag van onze tijd?
Wat is kanker
Mijn hond heeft kanker. We horen het steeds vaker en houden ons hart vast bij de gedachte dat onze hond misschien kanker heeft of zal krijgen. Inmiddels weten we dat kanker bij de hond doodsoorzaak nummer één is. 50% van de oudere honden ontwikkelt een vorm van kanker. Dat is veel en verontrustend. Maar niet alleen de oudere hond is vatbaar, ook jonge- en zelfs zeer jonge honden kunnen kanker krijgen; waarvan vaak een zeer agressieve en snelgroeiende vorm.
Maar wat is kanker nu eigenlijk? Is kanker altijd dodelijk of is er behandeling en misschien zelfs genezing mogelijk? Er zijn verschillende vormen van kanker, waarvan de ene vorm agressiever en dodelijker is dan de ander. Alle vormen van kanker hebben altijd een gemeenschappelijk kenmerk, dat van een ongeremde celgroei. Een ongecontroleerde vermenigvuldiging van lichaamscellen die hun normale functie hebben verloren. Deze cellen kunnen zich bevinden op één vaste plaats en een zwelling vormen, een tumor. Er zijn goedaardige tumoren en kwaadaardige- dus kankertumoren. Het verschil is dat een goedaardige tumor zich op één plek bevindt en daar ook blijft, het drukt zich tegen organen of weefsel zonder deze binnen te dringen. Een kwaadaardige tumor daarentegen is veel agressiever en dringt zich verwoestend tot diep in de omliggende weefsels en organen om zich te verspreiden via de bloedvaten naar andere delen van het lichaam. Is er sprake van bloedkanker, dan zweven de kankercellen door de bloedvaten van het hele lichaam maar vormen geen tumoren.
De gevolgen voor het lichaam en de mogelijkheid van behandeling hangt van een aantal factoren af. Het belangrijkste is uit wat voor soort cel een tumor voortkomt en wat voor type tumor het betreft. Dat is bepalend voor de verdere eigenschappen zoals de groeisnelheid en de mate waarin de tumor zich zal uitzaaien en mede bepalend voor een kans op behandeling, het type behandeling, een langere levensduur na behandeling en eventueel genezing van de hond. Sommige tumoren laten zich nu eenmaal makkelijker behandelen dan andere. De meest gebruikelijke behandelmethoden bij de hond zijn chirurgie, chemotherapie, bestraling en immunotherapie.
Wat zijn de symptomen van kanker
De symptomen van kanker zijn zeer uiteenlopend, gezien de complexiteit van de ziekte en de diverse vormen van kanker. Hieronder een aantal van de meest voorkomende symptomen. Mocht u bij uw hond één van deze symptomen waarnemen dan is het zaak om niet onmiddellijk in de stress te schieten en te denken: oh jee… mijn hond heeft kanker. Wat wel verstandig is, is om met de hond naar de dierenarts te gaan voor onderzoek. Immers, een vroegtijdige diagnose is een belangrijke factor voor een succesvolle behandeling en geeft de meeste kans op een eventueel herstel.
* Abnormale zwellingen die niet verdwijnen, maar zelfs groeien
* Wonden die niet willen genezen
* Een snel groeiende (dik wordende) buik
* Gewichtsverlies
* Abnormaal veel eetlust of juist een slechte eetlust
* Bloeding of afscheiding uit een lichaamsopening
* De hond stinkt of geeft een slechte geur af
* De hond neemt minder beweging, staat moeizaam op, stijfheid
* Verlies van uithoudingsvermogen, constant mank lopen zonder aanwijsbare reden
* Moeite met ademen, veel hijgen in ruste, hoesten en/of niezen
* Moeite met plassen en/of poepen
Het komt regelmatig voor dat de symptomen er wel zijn, maar niet of nauwelijks waargenomen (kunnen) worden. De hond is al een dagje ouder en heeft niet zoveel uithoudingsvermogen meer, logisch dat hij meer slaapt. Hij heeft wat last van zijn heupen of rug dus staat moeizamer op en is wat stram en stijf geworden. De hond was aan de dikke kant en is op dieet gezet, hoera het dieet slaat aan, de hond heeft een goed gewichtsverlies. Het is niet zo moeilijk om in dit bos dan de kankerboom niet te ontdekken en als symptoom waar te nemen. Helaas maakt dat ook, dat bij veel honden kanker pas in een zeer laat stadium ontdekt wordt en een gedegen behandeling niet altijd meer haalbare kaart is. Vaak sterft de hond binnen 3 maanden na het ontdekken van de kankertumoren en kan een behandeling slechts gericht worden op pijnbestrijding om nog enigszins zinvol te zijn.
De diverse oorzaken van kanker zijn:
* Genetische afwijkingen als gevolg van mutaties in het DNA. Je kunt dan denken aan een verhoogde gevoeligheid voor bepaalde typen van tumoren bij een bepaald ras. Bijvoorbeeld bij de Witte Herder komt met regelmaat hemangiosarcoma (milttumor) voor, ook lijkt ons ras gevoelig voor het ontwikkelen van darmkanker.
* Chemische stoffen die het DNA kunnen beschadigen, zoals gifstoffen in het milieu, onkruidbestrijding etc. of bepaalde voedingsingrediënten in hondenbrokken. houdbaarheidsstoffen en/of kleurstoffen e.d.
* Hormonen, die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van tumoren aan geslachtsorganen en prostaat, de melkklieren, de baarmoeder, de schildklier en ook botten. Melkkliertumoren zijn bij de teef de meest voorkomende kankergroep en een belangrijke doodsoorzaak op latere leeftijd. Ook anti- loopsheid middelen (synthetische progestagenen) of chemische castratie van de reu verhogen het risico op het verkrijgen van kwaadaardige tumorvorming.
* Ioniserende straling, zoals gamma of röntgenstraling, of radioactieve straling. Ook Ultraviolette straling kan bepaalde huidtumoren tot gevolg hebben.
* Direct contact met verschillende vreemde stoffen; te denken valt aan inentingen met bepaalde vaccins of medicijnen, vreemde lichaam-reacties door materiaal dat in het lichaam achterblijft, zoals platen of schroeven bij breuken of stukjes hout na trauma. Er kan een uitgebreide ontstekingsreactie ontstaan ten gevolge van de specifieke stoffen welke kan leiden tot bepaalde typen tumoren.
De meest voorkomende vormen van kanker bij de hond
Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij de hond. Gelukkig is huidkanker vaak een goedaardige vorm die over het algemeen goed en snel te genezen is. Vaak zijn de gezwellen op de huid en/of wratten operatief goed te verwijderen en komen in de meeste gevallen ook niet meer terug.
Een lymfoom daarentegen is de meest voorkomende kwaadaardige vorm van kanker bij honden. Lymfomen zijn kwaadaardige gezwellen in de lymfeknopen en andere organen zoals milt en lever. Ook het lymfevatenstelsel en zelfs de mondholte kan aangetast worden, zoals ook de neusholte en de wang, waarbij de tumor richting hersenen kan gaan. Bij de teefjes komen borsttumoren het meeste voor en bij reuen is het de prostaat die gevoelig is.
Diagnose stelling
Om een juiste diagnose te stellen zal de dierenarts verschillende tests verrichten. Als eerste zal hij de hond aftasten op bultjes, verdikkingen of kuiltjes. Als hij tumorweefsel kan voelen zal hij monsters nemen van het tumorweefsel met behulp van een dunne naald of door het wegnemen van een gedeelte van de tumor (biopsie – onder narcose). Dit gebeurt met name bij tumoren in het spijsverteringskanaal of de urinewegen door middel van endoscopie. Dit monster wordt naar de patholoog gestuurd voor microscopisch onderzoek. Ook zal hij bloedmonsters nemen om de bloedcellen te onderzoeken en te kijken of en in hoeverre er stoffen aanwezig zijn die het gevolg kunnen zijn van weefselbeschadiging, veroorzaakt door kanker. Daarnaast kan röntgenfotografie en echografie worden gebruikt voor het stellen van een diagnose. Allereerst wil de arts weten met wat voor type tumor hij te maken heeft, de grootte van het gezwel en of deze is afgegrensd van de omgeving. Hoe diep zit de tumor en is er sprake van uitzaaiingen naar andere delen of organen in het lichaam. Uitzaaiingen (metastasen) zeggen iets over de kwaadaardigheid van de kanker en ook over het type behandeling dat het beste aansluit op die specifieke vorm van kanker.
Behandelen of niet?
Tegenwoordig is kanker bij de hond in vele gevallen leven rekkend te behandelen en in enkele gevallen zelfs te genezen. In veel gevallen kan de groei van het kankerweefsel vertraagd/geremd worden voor enige tijd. Bijvoorbeeld: een hond met een lymfoom die niet behandeld wordt heeft nog een levensduur van 1 a 2 maanden. Dezelfde hond die wel behandeld wordt kan een levensduur van gemiddeld 200 dagen krijgen. Daar bestaan verschillende behandelmethodes voor, waarvan sommigen pijnlijk, ziekmakend en stressvol zijn voor de hond. De vraag is; is het zinvol en wat willen we ermee bereiken. Is de hond ermee gebaat, kan hij nog een tijd een hond waardig bestaan leiden of wordt het een lijdensweg die slechts de baas behaagt omdat hij de hond niet kan missen. Als eerste kijken we dan naar de kansen, de algehele conditie van de hond en zeer zeker ook de leeftijd, waarbij je soms moet bedenken dat zeker een oude hond niet behandelen een stuk barmhartiger kan zijn voor de hond. Dat is een vraag die sterk individueel is en bij elke hond en ieder mens verschillend zal zijn. Niemand kan u vertellen wat het beste is, dat kunt u slechts zelf bepalen aan de hand van de kansen en goede voorlichting daarover die u van uw dierenarts krijgt (behoort te krijgen). Daarnaast zijn er de kosten van de behandeling die behoorlijk kunnen oplopen en de vraag is of u dat kunt bekostigen, zeker als de hond niet verzekerd is. Dat in acht nemend is het aan u wat u er mee doet en waar u voor kiest en deze keuze is ontstellend moeilijk. Soms moet er zelfs besloten worden om niet alleen niet te behandelen, een enkele keer is het onontkoombaar om de hond geen verdere lijdensweg te geven en uiteindelijk te euthanaseren, wat zeker bij een jonge hond uitermate dramatisch en ingrijpend is voor de eigenaar.
Behandelingsmethodes
* Chirurgie is de meest gebruikte en snelste methode om een tumor weg te nemen. Bij enkele vormen van kanker kan het orgaan in zijn geheel worden weggenomen zonder dat de hond hinder of problemen krijgt; bijvoorbeeld bij tumoren in de milt of van de testikels. Als dit niet mogelijk is wordt er een gedeelte van de tumor verwijderd zodat de hond nog een periode een redelijk goed leven kan hebben zonder al te veel hinder van de overgebleven resten van het kankergezwel. Na het operatief verwijderen van de tumor kan aansluitend hierop naar een ander type nabehandeling gekeken worden.
* Chemotherapie ofwel cel remming; via een infuus rechtstreeks in de bloedbaan worden er bepaalde chemische stoffen of combinaties van bepaalde stoffen ingespoten die de vooral snel delende cellen doden. Ook gezonde delen zoals beenmerg, darmen en andere organen worden hierdoor aangetast, dus de conditie van de hond moet goed zijn om dit te kunnen verdragen. Mensen die in de omgeving van de hond verkeren moeten hier voorzichtig mee om gaan omdat direct contact met deze stoffen ook hun gezondheid ernstig kan schaden.
* Prednison ofwel hormonaal: Bijnierschorshormonen of corticosteroïden remmen met name in combinatie met andere middelen de groei en ze verminderen de ontstekingsreactie rondom de tumor.
* Bestraling als enige of als aanvullende behandeling is goed mogelijk voor diverse tumoren.
* Bevriezing of afkoeling door vloeibare stikstof (Cryotherapie): kleine huidprocessen, zoals wratten, worden bevroren en gedood. Helaas kunnen ook de gezonde omgevingscellen aangetast worden.
Daarnaast zijn er tal van andere invalshoeken voor het behandelen van kanker, waaronder immuuntherapieën, waarbij specifieke antistoffen gebruikt worden tegen tumorantigeen.
Kortom er zijn goede mogelijkheden om veel typen kanker te behandelen, meestal om de hond een zo normaal mogelijk leven te laten leiden zolang hij behandeld wordt en/of leven verlengend, doch ook om definitief te genezen.
Kankercachexie
Een tumor gebruikt glucose als energiebron, maar ook de hond gebruikt glucose als energiebron. Omdat de tumor veel van deze energiebron verbruikt moet de hond meer lactaat omzetten in glucose. Dit kost de hond veel van zijn energiereserves. Ook zetten de kankercellen aminozuren (de bouwstenen van eiwitten) om in glucose. De hond verliest dus erg veel eiwitten aan de tumor, wat kan leiden tot afname van de spiermassa en ook het immuniteitssysteem kan aantasten, gezien antistoffen uit eiwitten bestaan. Dit leidt uiteindelijk tot langdurige schommelingen in het metabolisme van de hond. Deze schommelingen, maar ook onaangepaste voeding en bijwerkingen van de behandeling, zoals misselijkheid en aantasting van gezonde weefsels, kunnen leiden tot kankercachexie. Kankercachexie is een extreme vorm van verhongering, de hond verliest zijn vetreserves en spiermassa en lijkt uitgemergeld. Deze honden voelen zich echt ziek en de kwaliteit van het leven is sterk verminderd. Daarnaast reageren ze minder goed op de behandeling en is de levensduur sterk gedaald ten aanzien van de behandelde honden met een gelijkwaardige vorm van kanker, maar die geen kankercachexie ontwikkelen. De hond zal extra vetten moeten krijgen om niet op termijn al zijn weerstand kwijt te raken. Ook al is de kanker met succes verwijderd en is er in principe geen sprake meer van kanker , storingen in het metabolisme van de hond blijven altijd bestaan.
Tot slot
Kanker is een rotziekte, een plaag die veel verdriet en pijn brengt. Of het van onze tijd is? Gedeeltelijk waarschijnlijk wel gezien onze levensstijl en de vervuiling van de aarde en het voedsel. Aan de andere kant heeft het misschien altijd bestaan maar wisten we het niet omdat de mogelijkheid tot diagnose nog niet aanwezig, of slechts zeer gering was, zeker bij onze viervoeters.
De behandeling is een kwestie van mogelijkheden en van keuze, een moeilijke keuze die niet overhaast genomen kan worden, zodat u uw hond het beste kunt geven gezien de miserabele omstandigheden en die u rust kan geven met de gedachte het beste gedaan te hebben voor de hond en voor u.
Geraadpleegde literatuur
Onze Hond 2004: Tumoren bij de hond van Maarten Kappen
Samenwerkende Diergeneeskundige Kankercentra
Dierenkliniek de Ottenhorst Terneuzen
Stichting Ficca
Honden encyclopedie
Diverse andere websites